Η κρίση για αρχάριους - Μνημόνιο, Δανειακή Σύμβαση, Αγορές

ΚΕΦ Δ. Το Μνημόνιο και η Δανειακή Σύμβαση

Το μνημόνιο και οι αγορές

Θεωρώντας όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω σαν δεδομένα, ας γίνει μια προσπάθεια να ερμηνεύσουμε τη δανειακή σύμβαση της χώρας μας.

Στις 8 Μαΐου του 2010 υπογράφηκε η Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης της Ελλάδας μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας και των υπολοίπων (15) κρατών της Ευρωζώνης, προκειμένου να χορηγηθεί οικονομική βοήθεια προς την Ελλάδα με μορφή δανείου, ύψους 80 δις ευρώ και 30δις ευρώ από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ).

Η στήριξη έγινε με τη μορφή δανείων και όχι φυσικά με άμεση χρηματοδότηση. Στόχος της στήριξης αυτής ήταν η χώρα μας να μπορέσει για ένα βραχυπρόθεσμο διάστημα να πληρώνει κανονικά τους δανειστές της όπως έκανε μέχρι σήμερα. Οι δανειακές υποχρεώσεις της χώρας μας, όπως και κάθε χώρας, προκύπτουν σε άτακτα χρονικά διαστήματα. Αντίστοιχα και η χρηματοδότηση γίνεται με ανάλογο τρόπο. Δηλαδή πριν από κάποια δανειακή υποχρέωση της χώρας έχει συμφωνηθεί μια αντίστοιχη χρηματοδότηση. Π.χ. και χωρίς τα νούμερα να είναι ακριβή αν το Σεπτέμβριο λήγει ένα ομόλογο 10 δις των Αύγουστο μπορεί να προκύπτει μια αντίστοιχη δόση κοντά στην τιμή της υποχρέωσης μας, δηλαδή στα 10 δις. Η χρηματοδότηση δηλαδή έχει αυστηρό στόχο, τουλάχιστον σε πρώτη φάση, η χώρα να είναι συνεπής στους δανειστές της. Δεν προβλέπεται δηλαδή κάποια στήριξη στην εσωτερική οικονομία. Η χρηματοδότηση που παίρνει η χώρα μας από το μηχανισμό στήριξης είναι με επιτόκιο περίπου 5%. Χαμηλότερο φυσικά από το επιτόκιο που βρίσκαμε στις αγορές, εξάλλου γι' αυτό προσφύγαμε στο μηχανισμό, υψηλότερο όμως απ' αυτό που δανειζόμασταν όλα αυτά τα χρόνια. Επιπλέον η στήριξη δεν υπερκαλύπτει τον δανεισμό. Τι σημαίνει αυτό; Πως η χώρα θα πρέπει να δανείζεται επιπλέον χρήματα για να καλύψει είτε τις δανειακές τις ανάγκες είτε τα πρωτογενή ελλείμματα που προκύπτουν στο εσωτερικό. Τα επιπλέον χρήματα αναγκάζεται να τα βρει στις αγορές, τις οποίες θέλαμε να αποφύγουμε, με υπερβολικά επιτόκια, από τα μεγαλύτερα για χώρα στον κόσμο. Ουσιαστικά δηλαδή είμαστε ήδη στις αγορές. Με τη διαφορά πως αυτό είναι πάρα πολύ επιζήμιο για τη χώρα.

Η "στήριξη" που δόθηκε στην Ελλάδα έγινε στη βάση κάποιων ανταλλαγμάτων. Η χώρα προκειμένου να λαμβάνει τις συγκεκριμένες δόσεις "βοήθειας", θα πρέπει να επιβάλλει συγκεκριμένα φορολογικά και μη μέτρα και να αλλάξει την οικονομική της πολιτική. Συνοπτικά το μείγμα των μέτρων που επιβλήθηκαν στη χώρα μας ήταν, αύξηση της φορολογίας, περιορισμός των δαπανών του κράτους, περιορισμός του ίδιου του κράτους, μείωση μισθών και χαλαρές εργασιακές σχέσεις με απελευθέρωση της αγοράς.

Η υπόσχεση

Ποιο ήταν το θεωρητικό σχέδιο για το ξεπέρασμα της Ελληνικής κρίσης; Η Ελλάδα θα λάμβανε για κάποιο διάστημα βοήθεια, περίπου 2 έτη, προκειμένου να μπορεί να πληρώνει κανονικά της δανειακές τις υποχρεώσεις. Σ' αυτό το διάστημα θα γινόταν μια "αναμόρφωση" της οικονομίας. Η αναμόρφωση της οικονομίας θεωρητικά θα δημιουργούσε εμπιστοσύνη στις αγορές και έτσι μετά από 2 χρόνια περίπου θα συνεχίζαμε τον προηγούμενο τρόπο δανεισμού. Θα βγαίναμε δηλαδή στις αγορές όπως και πριν και θα καλύπταμε τις δανειακές μας ανάγκες μέσω ελεύθερου δανεισμού και όχι μέσω διακρατικών συμφωνιών και περιορισμών. Η ιδανική αυτή εξέλιξη στο μυαλό του μέσου ανθρώπου μεταφράστηκε πως για κάποιο διάστημα θα περιορίζαμε τις δαπάνες μας (θα στριμωχνόμασταν) αλλά μετά από κάποιο διάστημα θα τελείωνε το μνημόνιο και θα συνεχίζαμε όπως και πριν έχοντας όμως από τη μία σίγουρα λιγότερες παροχές σαν πολίτες, αλλά από την άλλη την ελπίδα πως η οικονομία μας μπήκε σε μια πιο υγιή τροχιά.

Η κριτική στο μνημόνιο

Η δανειακή σύμβαση και το μνημόνιο αποτελούν ένα πραγματικό σταθμό στη νεότερη ιστορία της Ελλάδος. Η υπόθεση του χειρισμού της κατάστασης και η σοβαρότητα της θα πρέπει να ληφθούν υπόψη σε κάθε ανάλυση που γίνεται. Το θέμα δε θα πρέπει να αφεθεί αποκλειστικά στους "ειδικούς". Ο κόσμος θα πρέπει να έχει πλήρη και διαρκή ενημέρωση για την κατάσταση και θα πρέπει επίσης να γίνει ένας σοβαρός κοινωνικός διάλογος για τις λύσεις που μας προτείνονται, επιβάλλονται ή που ενδεχομένως να υπάρχουν.

Το μνημόνιο παρουσιάστηκε σαν η μοναδική λύση τόσο από την πολιτική ηγεσία όσο και από τα περισσότερα ΜΜΕ. Το σίγουρο είναι πως η χώρα μας σε περίπτωση που δεν συμφωνούσε με την εφαρμογή του μνημονίου είχε δύο επιλογές. Ή την κήρυξη χρεοκοπίας, ή την αναζήτηση πόρων από κάποια άλλη διακρατική συμφωνία. Η δεύτερη επιλογή της διακρατικής συμφωνίας ενώ μπορεί να ήταν πιθανή, λογικά θα μετατόπιζε το πρόβλημα για αργότερα ενώ θα έπρεπε πάλι να αξιολογηθούν και οι όροι της νέας βοήθειας. Τον αποκλεισμό μας από τις αγορές θα έπρεπε και πάλι να τον θεωρούσαμε δεδομένο. Η πρώτη λύση, η χρεοκοπία δηλαδή, παρουσιάστηκε από τους υπέρμαχους του μνημονίου ως η απόλυτη καταστροφή προκειμένου φυσικά να δικαιολογήσουν και τον μονόδρομο της επιλογής. Τα πράγματα όμως μπορεί να μην είναι ακριβώς έτσι. Επιπλέον υπάρχει και μεγάλη κριτική για την αποτελεσματικότητα των μέτρων που πήρε η χώρα μας.

Η αναποτελεσματικότητα της οικονομικής πολιτικής

Στη χώρα μας προτάθηκε ένα οικονομικό πρόγραμμα που απέβλεπε κυρίως στη μείωση του ελλείμματος. Μια σειρά αρκετά σκληρών φορολογικών μέτρων θα αύξαναν τα έσοδα και μια σειρά από μειώσεις στις δαπάνες θα ελάττωναν αντίστοιχα τα έξοδα του κράτους. Χωρίς να μπούμε σε λεπτομέρειες, το πρόγραμμα αυτό κρύβει ορισμένους κινδύνους που δυστυχώς επιβεβαιώθηκαν. Πρώτα από όλα έχουμε την ύφεση που καταγράφεται στην οικονομία ως γιγάντωση της ανεργίας, κλείσιμο επιχειρήσεων που επιφέρουν τελικά πτώση του ΑΕΠ. Μη ξεχνάμε πως το χρέος μετριέται ως προς το ΑΕΠ. Τα προηγούμενα χρόνια καταφέρναμε να αυξάνουμε το ΑΕΠ μας και να παρουσιάζουμε μια σχετικά καλή εικόνα του χρέους ως προς το ΑΕΠ. Με την ύφεση όμως και την πτώση του ΑΕΠ το χρέος εκτινάχθηκε από το 120% που ήταν πριν το μνημόνιο στο 165%. Το μνημόνιο δηλαδή στην πράξη αποδυνάμωσε την οικονομική εικόνα της χώρας κάνοντας ακόμα πιο δύσκολη την έξοδο από την κρίση. Επιπλέον η αύξηση της ανεργίας και το κλείσιμο επιχειρήσεων τροφοδοτεί εκ νέου το έλλειμμα λόγω των αναγκαίων επιδομάτων ανεργίας αλλά και της μείωσης των φορολογικών εσόδων. Η ύφεση στην ελληνική οικονομία κατά τη μνημονιακή διετία υπολογίζεται επισήμως σε 15%. Τα δάνεια της Ελλάδας τρέχουν με ένα επιτόκιο της τάξης του 6%. Συνεπώς απαιτείται μια ανάκαμψη της τάξεως του 15+6=21% στο εγγύς μέλλον για να ισορροπήσει η ελληνική οικονομία σε ένα επίπεδο όπου θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει τα χρέη της υπό την προϋπόθεση ότι δε θα έπαιρνε ούτε ένα ευρώ νέα δάνεια. Ανάπτυξη 21% βέβαια δεν έχει επιτευχθεί ποτέ στην ιστορία του γνωστού κόσμου.

Επιπλέον αυτή η πολιτική δεν μπορεί να έχει μακροπρόθεσμη βάση. Μεγάλο μέρος των πολιτών αναγκάζεται να τρώει από τις καταθέσεις του και δυστυχώς όταν το λίπος εκλείψει τα πράγματα θα γίνουν δραματικά πιο δύσκολα.

Τέλος η βίαιη πτώση του βιοτικού επιπέδου, η αύξηση της ανεργίας και η ξεθεμελίωση κοινωνικών κατακτήσεων θα έπρεπε να προβληματίσει σε ηθική και ανθρώπινη βάση αλλά αυτό θα μπορούσε να είναι το θέμα ενός άλλου εδαφίου.