Η κρίση για αρχάριους - Χρέος, ΑΕΠ

ΚΕΦ Α. Δομή και Διαμόρφωση Χρέους

Πρόλογος

Οι αναλύσεις που δόθηκαν μέσω των ΜΜΕ για την οικονομική κρίση, Ελληνική και Παγκόσμια, έδωσαν την εντύπωση στον κόσμο πως η επιστήμη των οικονομικών διέπεται από δυσνόητους κανόνες και έννοιες που δεν μπορεί να γίνουν αντιληπτές από το μέσο άνθρωπο. Κάτι τέτοιο στην πραγματικότητα δεν ισχύει. Αν κάποιος μπορεί να κατανοήσει τα οικονομικά του σπιτιού του, και ακόμα περισσότερο της επιχείρησής του, θα είναι σε θέση να καταλάβει τα βασικά τουλάχιστον στοιχεία που διέπουν τη σημερινή κρίση.

Το μέγεθος του χρέους

Το πρώτο πράγμα που έγινε αισθητό στους πολίτες, όταν ξεκίνησαν τα προβλήματα στη χώρα και άρχισαν να φαίνονται τα πρώτα σύννεφα στον ορίζοντα ήταν το τεράστιο ύψος του ελληνικού χρέους. Περίπου 300 δις δημόσιο χρέος προς το τέλος του 2009. Το μέγεθος προκαλεί ίλιγγο αλλά, για να το χαρακτηρίσουμε ή όχι «τεράστιο», πρέπει να το εξετάσουμε συγκριτικά και όχι αυτοτελώς.

Μια ματιά στον πίνακα των χωρών με τα εξωτερικά τους χρέη θα αποκαλύψει πως υπάρχουν αρκετές χώρες με πολύ μεγαλύτερο χρέος από την Ελλάδα και εδώ δημιουργείται εύλογα η απορία γιατί αποτελούσε η χώρα μας το πρόβλημα. Μια πιο προσεκτική αντιμετώπιση θα πρέπει να δει το χρέος συγκριτικά με τον πλούτο της κάθε χώρας. Για να το αντιπαραθέσουμε με τον προϋπολογισμό ενός νοικοκυριού, εύκολα καταλαβαίνει κάποιος πως δεν έχει σημασία μόνο η απόλυτη τιμή του χρέους αλλά και η σχέση αυτού του ποσού με τα έσοδα της οικογένειας. Άλλο δηλαδή να πρέπει να πληρώσει 500 ευρώ δόση κάποιος που έχει έσοδα 1000 ευρώ και άλλο κάποιος που έχει έσοδα 3000 ευρώ. Για τον δεύτερο το ίδιο χρέος φαίνεται μικρότερο.

Το ΑΕΠ

Το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν, ή για συντομία ΑΕΠ, ακούγεται πολύπλοκος σαν όρος αλλά πολύ απλά προσδιορίζει το μέγεθος της οικονομίας μιας χώρας. Ένας πιο επίσημος ορισμός είναι "το άθροισμα της αξίας όλων των αγαθών και υπηρεσιών που παρήγαγε μια χώρα μέσα σε ένα έτος". Θα μπορούσαμε να το δούμε και σαν τον "ετήσιο τζίρο" μιας χώρας.

Το ΑΕΠ είναι χρήσιμο όταν θέλουμε να κάνουμε συγκρίσεις μεταξύ χωρών και οικονομικών μεγεθών. Για παράδειγμα δε θα ήταν σωστό να συγκρίνουμε τα ποσά που δαπανήθηκαν από την Ελλάδα και την Ιταλία λόγου χάρη για την παιδεία. Μια σύγκριση όμως των ποσοστών των δαπανών ως προς το ΑΕΠ θα είχε πιο πολύ νόημα. Μια οικονομία με ΑΕΠ 100 δις ξοδεύει 5 δις για την παιδεία. Μια άλλη οικονομία των 200 δις ξοδεύει 7 δις για την παιδεία, 2 δις περισσότερα μεν, αλλά σαν ποσοστό λιγότερο από την πρώτη χώρα.

Για να γυρίσουμε ξανά στο χρέος θα βγάζαμε καλύτερα συμπεράσματα αν εκφράζαμε το χρέος ως προς το ΑΕΠ. Αν για παράδειγμα μια χώρα έχει χρέος 50% του ΑΕΠ της σημαίνει πως πιθανό να μπορεί να το χειριστεί καλύτερα από μια άλλη χώρα που έχει χρέος 70% του ΑΕΠ. Φυσικά δεν είναι αυτό το μόνο κριτήριο αλλά το χρέος ως προς το ΑΕΠ αποτελεί ένα σεβαστό ποιοτικό κριτήριο του χρέους.

Το χρέος ως προς το ΑΕΠ

Παρά το γεγονός πως η Ελλάδα δέχθηκε δριμύτατες επικρίσεις για το χρέος της το 2009 στην πραγματικότητα αυτό δεν άλλαξε και πολύ τα τελευταία 10 χρόνια σε σχέση με το ΑΕΠ. Το χρέος της Ελλάδος αυτά τα χρόνια ήταν κοντά στο 100% του ΑΕΠ της. Δηλαδή μπορεί να αύξανε το ποσό του Ελληνικού χρέους αλλά αύξανε ταυτόχρονα και το ΑΕΠ της χώρας. Μην ξεχνάμε οτι η πραγματική αξιολόγηση της "σοβαρότητας" ενός χρέους έχει να κάνει ακριβώς με αυτό το κλάσμα, δηλαδή χρέος / ΑΕΠ και όχι με την απόλυτη τιμή του χρέους. Ένας τρόπος για να εμφανίσει μια χώρα καλύτερα οικονομικά μεγέθη θα μπορούσε να είναι αντί να μειώνει το χρέος της να φροντίζει να αυξάνει περισσότερο το ΑΕΠ της. Μη ξεχνάμε πως το μέγεθος που συζητάμε είναι κλάσμα. Φροντίζοντας να αυξηθεί περισσότερο ο παρονομαστής (το ΑΕΠ) από τον αριθμητή (Χρέος) καταφέρνουμε να μειώσουμε το συνολικό ποσοστό και να παρουσιάσουμε μια καλύτερη κατάσταση για την οικονομία.

Εξωτερικό και δημόσιο χρέος

Το ποσοστό γύρω στο 100% του δημόσιου Ελληνικού χρέους είναι πράγματι πολύ μεγάλο, το μεγαλύτερο στην Ευρωζώνη μαζί με αυτό της Ιταλίας. Η εικόνα αλλάζει αν εξετάσουμε το εξωτερικό χρέος των χωρών. Πόσα χρωστάει δηλαδή το ελληνικό δημόσιο, οι ελληνικές τράπεζες, οι ελληνικές επιχειρήσεις και τα ελληνικά νοικοκυριά. Στην περίπτωση αυτή τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά. Το εξωτερικό χρέος αρκετών χωρών σε ποσοστό του ΑΕΠ υπερβαίνει αυτό της Ελλάδος. Συνολικά λοιπόν η Ελλάδα χρωστάει λιγότερα σε ποσοστό του ΑΕΠ από αρκετές χώρες της Ευρώπης που μάλιστα είναι και οικονομικά ισχυρές.

Αναφέρουμε μερικά ποσοστά γνωστών χωρών την εποχή που ξέσπασε η κρίση.
Ιρλανδία 1052%
Βρετανία 431%
Ολλανδία 310,5%
Βέλγιο 275,6%
Ελλάδα 163%

Τα χαμηλά ποσοστά της Ελλάδος οφείλονται στο οτι ο ιδιωτικός δανεισμός στη χώρα μας, παρά την αντίθετη φημολογία, ήταν χαμηλός. Λέμε παρά την αντίθετη φημολογία, μια που σε μια προσπάθεια να καταδειχθεί η προσωπική ευθύνη του Έλληνα τον κατηγόρησαν πως έπαιρνε αλόγιστα δάνεια για ιδιωτικές σπατάλες. Τα στοιχεία πάντως του ιδιωτικού δανεισμού δείχνουν μια διαφορετική εικόνα. Επιπλέον καθίσταται για μια ακόμη φορά αξιοπερίεργος ο λόγος που η Ελλάδα έγινε το μαύρο πρόβατο στην Ευρώπη για το χρέος μια που συνολικά παρουσιάζει μικρότερο ακόμα και από ισχυρές οικονομικά χώρες. Επισημαίνουμε πως η σύγκριση του χρέους γίνεται ως προς το ΑΕΠ (αναλογικά με την οικονομία δηλαδή) και όχι σε απόλυτες τιμές που θα ήταν φυσικό να είχαμε μικρότερο χρέος.